Masalah Pendengaran Bayi: Punca, Tanda Awal, Rawatan dan Pencegahan

Masalah pendengaran bayi bukan lagi sesuatu yang jarang berlaku. Berdasarkan laporan Harian Metro, Jabatan Kesihatan Negeri Johor (JKNJ) mendedahkan bahawa empat daripada setiap 1,000 bayi yang dilahirkan di negeri Johor mengalami masalah pendengaran. Data ini diperoleh hasil pemeriksaan terhadap 86.75 peratus daripada keseluruhan bayi yang dilahirkan di negeri itu pada tahun lalu.

Menurut Pengarah JKNJ, Dr. Mohtar Pungut @ Ahmad, pihaknya berhasrat untuk meningkatkan kadar pemeriksaan pendengaran bayi baru lahir kepada 90 peratus pada tahun ini bagi memastikan masalah dapat dikesan dan dirawat seawal mungkin. Beliau menjelaskan bahawa setiap bayi akan menjalani saringan dan pemeriksaan pendengaran dalam tempoh 28 hari selepas lahir.

Menurut Dr Mohtar, nisbah bayi mempunyai masalah pendengaran di negeri ini didapati lebih tinggi berbanding nisbah antarabangsa iaitu tiga daripada 1,000 bayi bagi kelahiran.

“Di peringkat dunia, terdapat tiga dalam 1,000 bayi dilahirkan mempunyai masalah pendengaran.

“Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) juga menganggarkan lebih 700 juta penduduk dunia akan mengalami masalah pendengaran pada 2050.

“Di Johor, program saringan pendengaran bayi universal (UNHS) dijalankan di enam hospital berpakar sejak 2017. Sekiranya tidak dibuat di hospital, pemeriksaan dilakukan di klinik kesihatan,” katanya.

Statistik dan Situasi Masalah Pendengaran Bayi

Menurut Dr. Mohtar, nisbah bayi mempunyai masalah pendengaran bayi di negeri ini didapati lebih tinggi berbanding nisbah antarabangsa iaitu tiga daripada 1,000 bayi bagi kelahiran. Di peringkat dunia, Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) juga menganggarkan lebih 700 juta penduduk dunia akan mengalami masalah pendengaran pada tahun 2050.

Di Johor, Program Saringan Pendengaran Bayi Universal (UNHS) dijalankan di enam hospital berpakar sejak 2017. Sekiranya tidak dilakukan di hospital, pemeriksaan dilakukan di klinik kesihatan bagi memastikan setiap bayi diperiksa seawal mungkin.

Apa Itu Masalah Pendengaran Bayi?

Masalah pendengaran bayi atau “hearing loss” merujuk kepada keadaan di mana bayi tidak dapat mendengar bunyi dengan jelas atau langsung tidak mendengar. Dalam konteks perubatan, keadaan ini boleh berpunca daripada kecacatan struktur telinga, jangkitan, faktor genetik, komplikasi ketika lahir, atau pendedahan kepada bunyi kuat semasa dalam rahim atau selepas kelahiran.

Menurut WHO, tiga daripada setiap 1,000 bayi di dunia dilahirkan dengan masalah pendengaran. Ini menunjukkan isu ini bukan hanya berlaku di Malaysia, tetapi turut menjadi cabaran global akibat gaya hidup moden dan pendedahan kepada bunyi bising berlebihan.

Tanda Awal Masalah Pendengaran Bayi

Salah satu cabaran utama dalam mengenal pasti masalah pendengaran bayi ialah mereka belum mampu memberi respon secara verbal. Oleh itu, saringan awal sangat penting. Namun, ibu bapa masih boleh memerhati beberapa tanda berikut:

• Tidak memberi tindak balas terhadap bunyi kuat.
• Tidak berpaling ke arah suara ibu atau ayah selepas usia dua hingga tiga bulan.
• Tidak cuba meniru bunyi atau mengeluarkan bunyi menjelang usia enam bulan.
• Tidak menunjukkan perkembangan bahasa yang sepatutnya apabila semakin membesar.

Pemeriksaan awal biasanya menggunakan dua jenis ujian utama:

• Otoacoustic Emissions (OAE): untuk mengesan fungsi sel rambut halus dalam koklea.
• Auditory Brainstem Response (ABR): untuk menilai tindak balas saraf auditori terhadap bunyi.

Kedua-dua ujian ini tidak menyakitkan dan boleh dilakukan seawal bayi baru lahir.

Rawatan dan Intervensi Awal

Menurut Dr. Mohtar, intervensi awal adalah kunci utama dalam menangani masalah pendengaran bayi. Apabila dikesan awal, peluang bayi untuk membesar dengan kemahiran komunikasi dan bahasa yang normal adalah lebih tinggi.

Rawatan bergantung kepada tahap kehilangan pendengaran:

• Tahap ringan atau sederhana: penggunaan alat bantu pendengaran (hearing aid) boleh membantu bayi mendengar dengan lebih jelas.
• Tahap teruk atau kekal: pembedahan implan koklea mungkin disyorkan. Implan ini membantu menghantar isyarat bunyi terus ke saraf pendengaran, membolehkan kanak-kanak berkomunikasi seperti biasa.
• Terapi pertuturan dan pendengaran: membantu kanak-kanak belajar mendengar, memahami bunyi, dan bercakap dengan lebih baik.

Menurut Dr. Mohamad Khir Abdullah, Ketua Kepakaran Otorinolaringologi Johor, rawatan bergantung kepada keputusan saringan dan penilaian lanjut oleh pakar ENT.

Peranan Program UNHS di Johor

Sejak 2017, Johor melaksanakan Program Saringan Pendengaran Bayi Universal (UNHS) di enam hospital berpakar. Program ini memastikan setiap bayi baru lahir menjalani pemeriksaan asas pendengaran sebelum dibenarkan pulang. Jika saringan tidak dilakukan di hospital, klinik kesihatan akan meneruskan pemeriksaan susulan.

Program ini sangat penting kerana lebih cepat masalah dikenal pasti, lebih besar peluang bayi untuk mendapat rawatan berkesan dan membesar dengan kemampuan komunikasi yang normal.

Pencegahan Masalah Pendengaran Bayi

Walaupun tidak semua kes kehilangan pendengaran boleh dicegah, ibu bapa boleh mengambil langkah berikut untuk melindungi kesihatan telinga anak:

• Elakkan jangkitan semasa mengandung seperti rubella dan cytomegalovirus.
• Pastikan bayi mendapat vaksin lengkap termasuk vaksin terhadap jangkitan telinga.
• Elakkan pendedahan kepada bunyi kuat seperti muzik atau mainan yang terlalu bising.
• Pantau kesihatan telinga bayi, terutama jika mereka sering mengalami jangkitan atau selesema berpanjangan.
• Jangan gunakan cotton bud terlalu dalam kerana boleh mencederakan gegendang telinga.

Ibu bapa juga disarankan membawa anak untuk pemeriksaan susulan sekiranya mereka curiga bayi tidak memberi tindak balas terhadap bunyi.

Lebih Awal Lebih Baik

Pengesanan awal masalah pendengaran bayi amat penting. Kanak-kanak yang dikenal pasti bermasalah dan mendapat intervensi seawal umur enam bulan berpotensi untuk bertutur dan mempunyai perkembangan bahasa yang sama seperti kanak-kanak sebaya yang mempunyai pendengaran normal.

Faktor Risiko Masalah Pendengaran Kanak-Kanak

Kanak-kanak mempunyai risiko lebih tinggi untuk mengalami masalah pendengaran bayi jika mereka mengalami mana-mana perkara berikut:

• Ahli keluarga mempunyai masalah pendengaran kekal sejak kecil.
• Ibu mengalami jangkitan seperti cytomegalovirus, herpes simplex, rubella, syphilis, toxoplasmosis, atau zika semasa mengandung.
• Kebimbangan ibu bapa terhadap perkembangan bahasa dan pertuturan anak.
• Kelewatan perkembangan keseluruhan.
• Pernah dirawat di NICU lebih daripada lima hari atau mempunyai jaundis yang memerlukan pemindahan darah.
• Berat lahir rendah (kurang daripada 1.5 kg) atau memerlukan bantuan pernafasan.
• Mendapat jangkitan selepas lahir seperti meningitis, campak, atau beguk.
• Struktur kepala dan muka tidak normal.
• Mengalami kecederaan kepala atau sindrom berkaitan pendengaran.
• Menjalani rawatan kanser yang boleh menjejaskan organ pendengaran.

Kesimpulan

Masalah pendengaran bayi ialah isu kesihatan serius yang boleh menjejaskan perkembangan bahasa, komunikasi, dan pembelajaran anak. Statistik dari JKN Johor jelas menunjukkan keperluan untuk memperluas saringan awal di semua hospital dan klinik kesihatan.

Dengan kesedaran ibu bapa, pemeriksaan awal, dan intervensi profesional, ramai bayi dengan masalah pendengaran dapat membesar secara normal dan berdaya saing seperti kanak-kanak lain.

Masalah ini bukan sekadar isu telinga, tetapi juga isu masa depan anak-anak kita. Setiap tangisan pertama bayi bukan sekadar tanda kehidupan, tetapi juga detik penting untuk memastikan mereka benar-benar mendengar dunia dengan sempurna.

Sumber: Harian Metro &  UKM